Thành cổ Bắc Ninh nét đẹp ngàn năm

Thành Cổ là một trong những chứng tích, biểu tượng của thời kỳ phong kiến Việt Nam. Du lịch Bắc Ninh, ngoài những mái đình cong cong, cây đa giếng nước còn có những lũy thành bao đời vẫn sừng sững với biến cố thời gian. Thành cổ Bắc Ninh được đánh giá là một trong những tòa thành đẹp nhất xứ Bắc Kỳ.

Thành cổ Bắc Ninh ngày nay vẫn còn kiến cố, là một trong những điểm du lịch Bắc Ninh hấp dẫn

Thành cổ Bắc Ninh, công trình kiến trúc nghệ thuật quân sự tiêu biểu của tỉnh Bắc Ninh, được xây dựng từ năm 1805 thời Vua Gia Long, triều Nguyễn, trên địa phận các làng Ðỗ Xá, huyện Võ Giàng, Hòa Ðình (Tiên Du) và làng Yên Xá, huyện Yên Phong (nay thuộc phường Vệ An, TP.Bắc Ninh). Trấn lỵ của trấn Bắc Ninh trước kia ở xã Đáp Cầu thuộc huyện Võ Giàng. Tháng 2 năm Giáp Tý (1804), vua Gia Long cho dời trấn lỵ cũ đến xã Lỗi Đình thuộc huyện Tiên Du.
Lúc đầu, thành Bắc Ninh chỉ được đắp bằng đất, cho tới năm Minh Mạng thứ 6 (1825), thành được xây lại bằng đá ong và cuối cùng xây lại bằng gạch vào thời Thiệu Trị (1841). Thành xây tại chỗ giáp giới của 3 xã thuộc 3 huyện là Đỗ Xá (huyện Võ Giàng), Khúc Toại (huyện Yên Phong) và Lỗi Đình (huyện Tiên Du). Đây là ngôi Thành cổ đầu tiên của Việt Nam được xây dựng theo đồ án hình lục giác. Về kiến trúc, Thành Bắc Ninh là một trong bốn tòa thành đẹp nhất vùng Bắc Kỳ thời bấy giờ. Thành có diện tích 545.000m2, tường cao 9 thước đắp bằng đất đá, sau thay bằng gạch đá, chu vi dài hơn 532 trượng, chung quanh có hào nước sâu bao bọc.

Xung quanh có hào rộng 4 trượng sâu 5 thước. Thành có 4 cửa mỗi cửa đều có cầu đi qua hào. Cổng Tiền ở phía Nam, cổng Hậu ở phía Bắc, cổng Đông ở phía bên tả và cổng Tây ở phía bên hữu. Mỗi cổng đều có xây cầu đi qua hào ngoài. Sách “Bắc Ninh tỉnh địa dư” ghi: “Ba cổng Tiền, Hậu, Hữu ở phía trong được xây năm Ất Dậu (1805), phần trên, phía dưới của các cổng đó cũng như các tường bên cạnh làm bằng đất, gạch, đá. Bên trong cổng có nhiều nhà lợp ngói, các cổng bên trái ở phía trong được xây năm Giáp Tuất (1814) làm bằng đất, bên trên có Cầu ba gian lợp ngói. Cổng Tiền là cổng chính của thành nên được xây dựng cao to nhất. Qua cổng Tiền là đến cột cờ xây gạch, chiều cao 17m, gần bằng cột cờ thành Hà Nội. Cổng thành mở theo mùa. Mùa xuân lính mặc quần áo đỏ, đeo gươm. Mùa hè mặc quần áo vàng, đeo cung. Mùa thu mặc quần áo trắng vác súng. Mùa Đông mặc quần áo đen, vác giáo.Ở sáu góc thành đều có pháo đài nhô ra ngoài, theo kiểu dáng điển hình Vauban.

Đây rõ ràng là một thành lớn sau thành Hà Nội, chứng tỏ sự quan tâm nhiều của triều Nguyễn đối với tầm quan trọng mọi mặt của đất Bắc Ninh. Trong Thành có sắp xếp các bộ phận gồm Doanh trấn thủ, Đài bác vọng, kho thuốc súng, nhà Công đồng. Bao quanh thành Bắc Ninh, nhà Nguyễn còn cho xây nhiều công trình như: Chuyển Văn Miếu từ Thị Cầu về xây ở đỉnh núi Phúc Sơn, tu bổ Đàn Khải Thánh; năm Minh Mệnh thứ 14 xây Đàn Xã Tắc ở Lỗi Đĩnh, Đàn Tiên Nông ở Y Na; năm Minh Mệnh thứ 18 dựng trường học ở Đỗ Xá, năm Minh Mệnh thứ 21 lập miếu Hội Đồng ở Lỗi Đĩnh; năm Thiệu Trị thứ nhất xây miếu Thành Hoàng cũng ở Lỗi Đĩnh.
Thành Bắc Ninh là công trình đồ sộ và kiên cố, đồng thời là trung tâm bộ máy hành chính cai trị của nhà Nguyễn ở tỉnh Bắc Ninh. Tại đây đã diễn ra nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước và của tỉnh. Thời nhà Nguyễn, Thành Bắc Ninh là trung tâm bộ máy cai quản hành chính hai tỉnh Bắc Ninh -Thái Nguyên. Đóng ở thành Bắc Ninh, quan quân nhà Nguyễn thường xuyên phải đối phó với các cuộc khởi nghĩa nông dân nổi dậy chống lại nhà Nguyễn, trong đó có nhiều cuộc vây hãm thành Bắc Ninh của nghĩa quân Cai Vàng vào nửa cuối thế kỷ XIX.
Trước khi Pháp chiếm, tỉnh lỵ của Bắc Ninh mới chỉ là một dãy phố trải dọc theo con đường trạm đá khoảng 1500 m, chủ yếu là hơn 1500 người Hoa trú ngụ, còn quan lại và chính quyền đóng trong thành.

Khu thành cổ có vị trí chiến lược quan trọng trong công cuộc cai trị thời Phong kiến

Tháng 3 năm 1864, trước sức tiến công bằng tàu chiến và đại bác của thực dân Pháp, quan quân nhà Nguyễn trong thành Bắc Ninh đã phải đầu hàng. Tỉnh Bắc Ninh bị thực dân Pháp chiếm đóng và cai trị từ thời điểm lịch sử đó. Thời thuộc Pháp, xác định rõ vị trí tầm quan trọng của tòa Thành này, ngày 16-5-1925 toàn quyền Đông Dương đã ký quyết định xếp hạng di tích Thành Bắc Ninh là công trình kiến trúc nghệ thuật tiêu biểu – Theo Giáo sư, Tiến sỹ Đỗ Văn Ninh, tác giả sách “Thành cổ Việt Nam”.
Thời thuộc Pháp, thị xã Bắc Ninh là cứ điểm trọng yếu về mặt quân sự ở Bắc Kỳ. Khu vực nội thành bị giải tỏa để lấy chỗ đóng quân. Các đồi cao ở Đáp Cầu, Thị Cầu trở thành pháo đài kiên cố. Quân Pháp tập trung ở đây khá đông, thường xuyên khoảng 2.000 tên. Lính lê dương, pháo thủ, hậu cần đóng tại Đáp Cầu, Thị Cầu. Lính khố đỏ đóng trong thành Bắc Ninh, lính khố xanh đóng ở đầu phố Ninh Xá.
Cùng với việc củng cố căn cứ quân sự, thực dân Pháp còn cho xây dựng nhiều công trình dân sự và kinh tế như Sở Thương Chính, Công Chính, Địa chính, Bưu điện, Ngân hàng, Sở Canh nông, Trường học… Bộ mặt phố xá, chợ bến, nhà cửa, dinh thự đã có nhiều đổi mới. Hoạt động kinh tế buôn bán của Bắc Ninh đã khá sôi động, sầm uất. Đến năm 1938 Bắc Ninh trở thành thành phố thứ năm của Bắc Kỳ đứng sau Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, và Hải Dương.

Thành Cổ Bắc Ninh cũng từng là nơi diễn ra nhiều cuộc đấu tranh của nhân dân Bắc Ninh trong phong trào kháng chiến chống Pháp.
Thành cổ được UBND tỉnh Hà Bắc xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật tiêu biểu theo Quy định số 144/QĐ-UB ngày 15-3-1980. Ngày 24-10-1981, UBND tỉnh Hà Bắc có Quy định số 574/QĐ-UB về việc bảo vệ di tích Thành cổ Bắc Ninh. Theo Quy định này khu vực nội thành và dãy hào bao quanh phía ngoài là bất khả xâm phạm. Vùng bao quanh là tường thành và hồ thành không được tùy tiện san lấp, đào bới làm tổn hại đến di tích. UBND tỉnh Hà Bắc giao việc bảo vệ Thành cổ Bắc Ninh cho UBND thị xã Bắc Ninh (nay là thành phố Bắc Ninh) đảm nhận.
Ngày nay, thành cổ Bắc Ninh là điểm du lịch hấp dẫn đươc nhiều du khách gần xa về thăm. Theo kinh nghiệm du lịch Bắc Ninh, bạn có thể kết hợp tham quan chùa chiền với khám phá ngôi thành cổ kinh đẹp nhất Bắc Kỳ.

Tags: phuong tien giao thong, diem du lich bac ninh, khach san bac ninh, dac