Gà Hồ – Đặc sản tiến vua
Người xưa có câu “Ăn Bắc mặc Nam” quả không sai. Những món ăn miền bắc tinh túy, ngon và đậm đà chất quê. Du lịch Bắc Ninh, nếu có dịp bạn hãy thưởng thức bánh tẻ làng chờ, xôi khúc, bún làng Tiền…và đừng quê Gà Hồ Bắc Ninh, món ăn tiến vua ngày xưa.
- 10 món ngon đặc sản Bắc Ninh, ăn rồi nhớ mãi
- Mát lòng cháo thái Đình Tổ
- Bánh tẻ làng Chờ đi vào trong ca dao
Làng Lạc Thổ, thị trấn Hồ (Thuận Thành, Bắc Ninh) nổi tiếng với giống gà Hồ đẹp, vạm vỡ, nặng khoảng 5-6kg. Đây là giống gà quý, từ xa xưa đã được chọn để dâng lên tiến Vua. Không chỉ có mẫu mã đẹp, chất lượng thịt ngon, gà trống được ví như linh vật, biểu tượng của “Văn, Võ, Dũng, Nhân, Tín” của bậc quân tử. Tuy nhiên, theo thời gian, giống gà này dần mai một, nhất là giai đoạn chiến tranh. Vì thế, giống gà này còn ghi vào trong sách Đỏ, cần được bảo tồn. Nhờ sự cố gắng của dân làng Lạc Thổ, giống gà này dần được khôi phục, trở thành đặc sản của tỉnh Bắc Ninh.
Vốn có tên gọi rất “quê” là gà Tồ, tức giống gà này tồ tề, ngộc nghệch, nhưng từ xa xưa, người dân làng Lạc Thổ đã thuần hóa và đặt tên mới là gà Hồ. Cái tên mới có vẻ hợp hơn với những chú gà thân to, chân cao, hùng dũng này. Có vẻ ngoài tồ tề nhưng cái “khôn” của chúng là ở chỗ, chúng sống với nhau tương đối hòa thuận trong một không gian hẹp và chỉ đánh nhau khi “ghen mái” mà thôi.
Theo những người nuôi gà Hồ còn lại tại Lạc Thổ, chuyện xưa truyền lại, giống gà này có con nặng tới 5 quan 2 (mỗi quan có 12 xu và tương đương với 1,2kg). Mỗi dịp tết đến xuân về, các hàng giáp (xóm) lại tổ chức thi gà nấu chín tại đình làng. Những chú gà này được để trang trọng trên mâm lễ phủ vải đỏ kín mít, cố định ở những tư thế khác nhau: gà quì, gà nhổm, gà đứng hay gà bay… “Trước khi mở lễ chấm thi, hàng xóm chỉ biết nhà này nhà kia nuôi gà vì nghe thấy tiếng gáy lanh lảnh, mà chẳng ai được nhìn thấy con gà đó thực sự ra sao. Khi đồng loạt mở “niêm phong”, bà con hàng xóm mới được chiêm ngưỡng và bình chọn “hoa hậu gà”. Ấy là một cách để các giáp cạnh tranh lành mạnh”.
Các cụ trong làng Hồ có câu:
“Gà Hồ mang rộn rã sinh sôi
Gà lại vào tranh thắm nghĩa đời
Lúa bên ngô vun nguồn gốc lạc
Hội thi càng quý nét tinh khôi”…
Gà Hồ có tầm vóc khá to so với các giống gà địa phương khác. Đặc điểm của con trống theo thành ngữ chọn giống của dân địa phương là : Đầu công, mình ốc, cánh võ trai, đuôi nơm (chính cái nơm úp cá, để đạp mái dễ) da bụng, cổ màu đỏ, mào xuýt (mào kép), diều cân ở giữa; quản ngắn, đùi dài (cho thịt đùi nhiều) chân tròn, ngón tách nhau, da vàng, thịt ngon, lông mã lĩnh hay mận chín. Lông gà mái màu lá chuối hay màu võ nhãn, màu đất thó. Gà trống da vàng, màu lông mận chín hay mận đen, ngực nở, chân cao vừa phải, mào xuýt, thân hình chắc chắn. Khối lượng mới nở 45 g/con, lúc trưởng thành con trống nặng 4,5 – 5,5 kg/con; con mái nặng 3,5 – 4,0 kg/con. Bắt đầu đẻ lúc 185 ngày tuổi. Một năm đẻ 3 – 4 lứa, mỗi lứa đẻ được 10-15 quả trứng. Khối lượng trứng 50-55 g/quả.
Theo người dân làng Lạc Thổ, nhân giống gà này không đơn giản. Chỉ cần con trống quá to, con mái quá nhỏ, ấp gà con cũng khó. Và dù đẻ 14 -15 quả trứng mỗi lứa nhưng những con gà mái mẹ to cao, nặng cân lại rất hay làm vỡ trứng, khó ấp nở. Người chăn nuôi gà phải cẩn thận, tỷ mỉ như con mọn, để ý chúng hàng ngày với hy vọng mỗi lứa có thêm chục chú gà con. Ngay cả khi gà con đã được nở thì gà mẹ cũng dễ xoay đẹn làm chết con. Tỷ lệ sống sót sau sinh sản chỉ đạt 50%. Gà Hồ đẻ trứng nhiều lứa trong một năm, nhưng nếu để chúng ấp nở dày, chất lượng gà sẽ bị ảnh hưởng.
Cân nặng trung bình của một con gà Hồ khoảng 5 – 6 kg và được bán với giá từ 500.000-700.000 đồng/kg. Những tháng giáp Tết, lượng khách đổ về làng Lạc Thổ mua gà ngày càng đông, nhiều khi không đủ đáp ứng khách hàng. Gà Hồ có giá 3-4 triệu đồng một con, cao hơn nhiều so với các giống khác. với giá cao như thế nên phải sang trọng lắm, gà Hồ mới có mặt trên mâm cơm, kể cả ngày lễ tết, bởi chỉ chi phí cho chú gà này thôi đã mất tới gần 1,5 triệu đồng. Giống gà này không có mặt trên mâm cỗ cưới hỏi của mỗi gia đình bởi giá trị quá cao.
Gà Hồ có thân hình vạm vỡ và là giống gà địa phương có từ lâu đời nên cũng có những ưu điểm của gà địa phương. Thịt, trứng thơm ngon, sức chống chịu với ngoại cảnh tốt, nhưng sản lượng trứng thấp. Do đó, gà Hồ được xếp vào nhóm “ gà hướng thịt “ của Việt nam.
Theo kinh nghiệm du lịch Bắc Ninh, nếu muốn tận mắt chiêm ngưỡng giống gà này, các bạn có thể về làng Lạc Thổ, sẽ được những người nuôi gà giới thiệu tỉ mỉ tận tình. Nếu có tài chính hơn chút, có thể mua một ít để thưởng thức. Đảm bảo bạn sẽ mê ngay khi ăn miếng đầu tiên. Âý thế nên nhiều người sau khi thưởng thức gà Hồ gật gù khen ngon “đúng là giống gà tiến vua”.
Tags: phuong tien giao thong, diem du lich bac ninh, khach san bac ninh, dac san bac ninh
