Hồ gươm – in bóng lịch sử thủ đô
Nếu ai đó đã từng đặt chân về thủ đô Hà Nội, cái tên thân thương mang trong mình cả tâm hồn của dân tộc Việt thì chắc hẳn không thể không vãn cảnh Hồ Gươm. Giữa bao nhiêu biến cố thời gian, giữa bao nhiêu thăng trầm của lịch sử, hồ gươm mãi ở đó cùng bao thế hệ chúng ta.
Hồ Gươm không chỉ đẹp bởi cảnh sắc, không chỉ đẹp bởi nét xưa còn tồn tại mà ở trong đó là giá trị lịch sử mà sử sách ông cha ta để lại lưu truyền cho đến ngày nay.
Rủ nhau xem cảnh Kiếm Hồ,
Xem cầu Thê Húc, xem chùa Ngọc Sơn.
Đài Nghiên, Tháp Bút chưa mòn,
Hỏi ai gây dựng nên non nước này!

Hồ Gươm nằm giữa trung tâm của thủ đô Hà Nội, có diện tích 12ha, chiều dài nam – bắc, chiều rộng đông – tây là 200 mét. Hồ Gươm là một đoạn dòng cũ của sông Hồng còn sót lại khi nó đổi dòng sang phía đông, là một hồ nước ngọt tự nhiên của thành phố Hà Nội . Trước kia hồ còn có tên gọi là hồ Lục Thuỷ vì sắc nước bốn mùa đều xanh. Thời nhà Lý, vua Lý Thánh Tông chọn nơi đây để xây dựng chùa Sùng Khánh để cầu cho quốc thái dân an. Năm 1057, nhà Lý lại dựng bảo tháp Đại Thắng Tư Thiên để ghi nhớ chiến công đánh thắng người Chiêm Thành. Đến thời Trần (lúc đó diện tích hồ lớn lắm, lại thông với sông Tô Lịch) nên thuỷ quân nhà Trần vẫn thường luyện tập trên hồ, do vậy hồ mang tên hồ Thuỷ Quân. Đến đời Lê Thái Tổ, sau khi chiến thắng quân xâm lược nhà Minh, nhà vua ngự thuyền rồng dạo chơi trên hồ, bỗng thấy một con rùa vàng hiện lên đòi vua trả gươm thần đã cho mượn để đánh giặc, vua đổi tên hồ thành hồ Hoàn Kiếm. Tên gọi mà người dân vẫn quen dùng là hồ Gươm. Cuối thế kỷ XVI, chúa Trịnh dựng phủ Chúa ở phường Báo Thiên, hồ Hoàn Kiếm lúc đó bao quanh từ bên phải sang bên trái phủ chúa, vì vậy lại một lần bị đổi tên, hai phần của một hồ thành hai hồ là Tả Vọng và Hữu Vọng. Sau này, hồ Hữu Vọng bị san lấp, hồ Hoàn Kiếm ngày nay thuộc phần hồ Tả Vọng xưa bị thu nhỏ lại. Tên hồ được lấy để đặt cho một quận trung tâm của Hà Nội (quận Hoàn Kiếm) . Chính những nét đẹp đó mà Hồ gươm luôn là nguồn cảm hứng của các thanh tao mặc khách, các thi sĩ.
Bóng tháp lô nhô lớp sóng cồn
Nhịp cầu nho nhỏ nghếch sườn non
Nước trong chùa vẫn tăm thần kiến
Đường rộng còn trơ dấu pháp môn
Cầu Thê Húc
Lối vào đền là một cây cầu nhỏ cong cong sơn màu đỏ có tên Thê Húc ( tức là nơi ánh sáng ban mai đậu lại). Hai bên là Đài Nghiên, Tháp Bút do nhà thơ Nguyễn Siêu xây dựng vào giữa thế kỉ XIX. Từ cây cầu này, ngước nhìn lên phía Bắc là khu phố cổ, ngoái nhìn về phía nam là Tháp Rùa cổ kính, trầm mặc dưới sóng nước lăn tăn thẫm màu xanh cây lá. Ngắm từ xa, cầu dáng cong cong như hình chiếc lược hồng của nàng công chúa kiều diễm đang nghiêng mình chải tóc, bên cạnh những liễu rủ, phượng sa, cành đa cổ tích…
Cầu hoàn toàn bằng gỗ, sơn son, với 15 nhịp uốn cong mềm mại, trở thành một phần không thể thiếu trong khu “linh địa” Hồ Gươm, gắn với cụm công trình văn hóa liên hoàn “Đền Ngọc Sơn, Cầu Thê Húc, Tháp Bút, Đài Nghiên.” Thời gian dẫu có trôi mau, dẫu có phôi phai theo mưa nắng, trùng tu, nhưng vóc dáng cây cầu thì vẫn vẹn nguyên, vẫn ngời ngời sắc đỏ, vẫn đi vào thơ, nhạc, tranh, ảnh…
Từ cầu Thê Húc đi vào là đền Ngọc Sơn, thờ Đức thánh Trần Hưng Đạo – vị anh hùng dân tộc nổi tiếng đời nhà Trần và thờ Văn Xương đế quân – một vị thần trông coi về văn học . Vì Hà Nội xưa được coi là xứ sở của văn chương thi phú ,nơi các sĩ phu đổ về mỗi kỳ thi Hương. Về kiến trúc, đền Ngọc Sơn là một dãy nhà hình chữ Tam gồm tòa tiền bái, tòa chính điện và hậu cung. Tòa tiền bái thờ Quan Công, tòa chính điện thờ Văn Xương đế quân và tòa hậu cung thờ Trần Hưng Đạo. Ngoài ra trong đền còn thờ Phật A Di Đà. Điều này đã thể hiện rõ quan niệm tam giáo đồng nguyên của người Việt xưa.

Trong những năm chiến tranh ác liệt chống đế quốc Mĩ ném bom bắn phá miền Bắc, bắn phá Hà Nội – trái tim của cả nước .Sau mịt mờ lửa đạn, sau những tiếng bom dội xé lòng bầu trời Hà Nội lại xanh trong, soi bóng xuống mặt hồ Hoàn Kiếm và Tháp Bút giống như một cây bút trong tay thi sĩ, ung dung viết thơ lên trời cao, những vần thơ sảng khoái thể hiện tài hoa và khí phách của người Hà Nội.
Cũng bởi hồ Hoàn Kiếm đẹp và giàu ý nghĩa như vậy nên dù là ai, ở đâu, đã tới Hà Nội phải đặt chân tới hồ nơi đây, ngắm cảnh một lần để hồi ức lại những trang sử của dân tộc nói chung và vùng đất Hà Thành nói riêng.