Những lễ hội độc đáo ở Lai Châu đậm nét văn hóa các dân tộc

Mỗi một dân tộc lại có những phong tục tín ngưỡng khác nhau, trong đó có nhiều lễ hội đặc sắc, gắn liền với cuộc sống người dân.Tây Bắc cũng vậy, hay bất cứ nơi đâu, những lễ hội mang trong mình ý nghĩa tâm linh, trước hết để cúng ông bà , tổ tiên,những người có công với bản làng,dân tộc, sau nữa để cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, đầy đủ, sung túc.Tôi đã khám phá nhiều lễ hội đặc sắc, lần này sẽ thực hiện một chuyến đi để tìm hiểu những lễ hội các dân tộc ở Lai Châu.

• Lang thang chợ Sì Hồ, khám phá nền văn hóa độc đáo các dân tộc miền núi
• Thưởng ngoạn cảnh đep nhà máy thủy điện Lai Châu
• Khám phá chợ phiên Dào San ở Phong Thô, Lai Châu
• Thưởng ngoạn cảnh đẹp ở nhà máy thủy điện Lai Châu

1.Lễ hội Gầu Tào

Du lịch Lai Châu vào dịp tết đến xuân về, nếu có dịp ghé thăm những bản làng ở miền núi phía bắc, khu khách sẽ được tận mắt chiêm ngưỡng vẻ đẹp hoa đào, hoa mận, hoa mơ nở bung khắp rừng, và đây là lúc lễ hội Gầu Tào mở ra.
Lễ hội được tổi chức ở 8 xã biên giới trung tâm chợ Dào San.
Lễ hội mở ra với hai mục đích chính là cầu phúc và cầu mệnh.Theo phong tục của người Mông, dù cầu phúc hay cầu mệnh gia chủ đều nhờ đến thầy cúng trong bản làm chủ hội, sắm vai nhân vật thay thế người trần giao tiếp với tổ tiên hoặc Thổ công.

Gia chủ thưởng tổ chức lễ hội Gầu Tào trong ba năm liền, mỗi năm từ 3 đến 5 ngày.Trong trường hợp chỉ làm 1 năm, lê xhooij kéo dài từ 10 đến 12 ngày.Khoảng từ 25 tết, các chàng trai trong bản sẽ đi chặt tre dựng cây nếu, cây nếu được trồng trên một của đồi thoai thoải hoặc giữa bãi đất bằng phẳng, rộng rãi mà gia chủ chọn làm trung tâm lễ ội.Trên ngọn cây nêu treo một bầu rượu, một miếng vải đỏ để kính báo với thần linh.Sự xuất hiện của cây nêubaos hiệu cho cả bản biết ăm nay sẽ có gia đình tổi chức lễ hội Gầu Tào.Lễ họi dù tổ chức của 1 gia đình hoặc nhiều gia đình đều trở thành ngày vui chơi, thu hút sự tham gia của tất cả mọi người trong bản.
Đến chiều 30 tết, đích thân gia chủ chuẩn bị lễ vật dâng cúng gồm có: thịt lợn, bánh chưng, bánh giày, cơm, rượu, giấy bản…thấy cúng lo việc cúng lễ ngay dưới gốc cây nêu để cầu trời đất, thần linh phù hộ cho gia đình gia chủ vạn sự như ý.Và từ mồng 3 đến mồng 5 tết, thầy cúng cùng gia đình chọn ngày tốt, giờ tốt để mở hội.Sau phần tuyên bố lý do mở hội của gia chủ, các chàng trai, cô gái Mông mang trong mình những bộ trang phục đặc sắc cùng nhau múa hát giao duyên. Sau đó cả bản tỏa đi khắp các núi đồi, đường đi, những ruộng đồng cạn…Họ vui đùa, trò chuyện, chơi các nhạc cụ dân tộc như thổi kèn lá, sáo, khèn môi,kéo nhị, múa khèn…cùng nhiều trò chơi dân gian như đánh quay, đẩy gậy tạo nên không khí vui tươi ngày hội.

2.Lễ hôi Kin Lẩu Khẩu Mẩu người Thái trắng.

Kim lẩu khẩu mẩu hay còn gọi là lễ hội cốm mới của người Thái trắng ở xã Mường So, huyện Phong Thổ đã có từ rất lâu đời.Lễ hội là nơi mọi người câu mong mưa thuận gió hòa,mùa màng bội thu, vạn vật sinh sôi phát triển.Lễ hội cũng là nơi giao lưu tình cảm của các cư dân trên địa bàn toàn tỉnh .Qua nhiều năm, lễ hội này không được tổ chức nen đã bị mai một trong đời sống và tiềm thức của người dân nơi đây.Lễ hội bắt đầu được tổ chức lại đều đặn mỗi năm bất đầu từ năm 2006.Ở lễ hội này, ta sẽ cảm nhận được sự hòa quyện giữa âm dương, đất trời và sự giao lưu của vạn vật.Tất cả những yếu tố này đã tạo nên một lễ hội cốm rất riêng mà không phải cộng đồng nào trong vùng Tây Bắc cũng có được.

Thường thì lễ hội đực tổ chức vào tháng 9 âm lich hằng năm khi mà những cánh đồng lúa cơ bản đã uốn cầu, trải một màu xanh tươi mát, những bông lúa ấy căng đầy sữa và đang đông đặc lại.Đây chính là thời điểm lúa non thích hợp để chọn làm cốm.
Theo truyền thống canh tác nông nghiệp người Thái trắng Mường so với trước đây thường trong 1 vụ lúa, ngày nay do áp dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất nông nghiệp nên cư dân ở đây đã canh tác 2 vụ trên năm.Lúa dùng để làm cốm phải là lúa nếp, cũng có nhiều loại lúa nếp có thể làm cốm như lúa Lương Phượng, lúa nếp thơ, nếp tan, nếp quýt, nếp hoa..
Ngày trước lúa được chọn là lúa nếp nương vì lúa này thường giữ được chất ngọt của nếp, mùi thơm và độ dẻo. Đặc biệt hơn nữa nhữn hạt lúa nếp rất tròn, mẩy.Ngày nay di nhu cầu sửu dụng lúa nếp của người dân có phần hạn chế nên diện tích lúa nếp nương không còn nhiều nến lá làm cốm là giống lúa nếp thơm hoặc nếp Lương Phượng.Khi chọn lúa nếp dùng trong lễ hội, người ta không nhất thiết phải dùng lúa của một gia đình nào cả mà trong tời gian chuẩn bị,họ tập trung ra cánh đồng của bản tìm ruộng lúa phù hợp với các tiêu chuẩn trên, sử dụng lúa trong thửa ruộng đó.Số lượng nhiều hay ít phụ thuộc vào nhu cầu sử dụng của buổi lễ.
Người ta cũng chọn những hạt lúa to, mẩy và đặc biệt là không lẫn lúa tẻ rồi tuất từ những bông lúa đó, đem về phơi khô rồi bảo quản trong các bao, đặt nơi khô thoáng dùng làm giống cho vụ sau.
Trước hôm diễn ra buổi lễ, một bà cụ trong bản (đã được chọn, phân công từ trước)có kinh nghiệm làm cốm cùng với chủ ruộng và một tốp nữ của bản cùng ra đồng lấy lúa.Cụ bà tiến lê thửa ruộng rồi đọc lời khấn : qua quá trình cày cấy, chăm sóc, giờ đây lúa ở ruộng đã chín vàng, lúa trên khắp cánh đồng đã chín.Con cháu sẽ tổ chức ăn cốm mới, xin ông bà thổ địa đựơc lấy lúa về làm cốm.

Chấm dứt lời khấn, bà cụ sẽ cắt ít lúa trong ruộng đó làm mầu rồi hướng dẫn các cô gái cắt đủ số lượng tiêu chuẩn quy định.Đó phải là những cô gái còn trinh tiết, nếu là người đã có gia đình phải là những gia đình thuận hòa yên ấm, con cái khỏe mạnh, ngoan ngoãn.Theo quan niệm của người dân nơi đây chỉ những người đó lấy lúa về làm cốm mới thể hiện sự trưởng thành, phương trưởng của con cháu, sự nguyên vẹn đối với các thần linh.
Đây là lễ hội độc đáo, hấp dẫn, thể hiện phong tục tập quán người dân.

3.Lễ cúng thánh thạch người Hà Nhì

Thánh thạch là ông đá trắng- A Pó ủ phú là linh thiêng không ai xâm phạm được, ăn sâu vào trong tiề thức người dân Hà NHì từ bao đời nay ở bản Pa Thắng.Lễ hội cúng thánh thạch được diễn ra trước tết nguyên đán,người Hà Nhì có tục cúng bản,Mỗi bản chọn ra một điều đặc biệt có ý nghĩa với mình đẻ cầu mong may mắn, an lành trong cả năm tiếp theo.Lễ cúng bản hay còn gọi là lễ cúng ” thánh thạch”của người Hà Nhì bắt đầu từ ngày sửu đầu tiên của tháng.Họ quan niệm , con trâu sẽ mang lại may mắn, trong ba ngày cúng “Thánh thạch”, người dân bản “nội bất xuất,ngoại bất nhập”.

Ngày thứ nhất là ngày cúng ” thánh thạch”, ngày thứ 2 là cúng “ma rừng”, ngày thứ 3 là ngày cúng tại bản.Ở ba ngày cũng,lễ vật sẽ giống nhau, có thể cúng bằng lợn, gà, dê, xôi vả và các món ăn mặn khác , kèm theo bánh dày.Tuy nhiên, hai ngày cúng đầu tiên chỉ có đàn ông mới được tham gia, đàn bà, con gái phải đóng kín của, ở trong nhà.Đây là quy định , nếu gia đình nào làm trái sẽ phải chịu phạt của cả bản,Đến ngày thứ 3 ,mọi người sẽ được tham gia với nhiều trò chơi và cũng được xem là ngày vui nhất trong lễ cúng “thánh thạch”.
Ngày sửu đầu tiên của tháng 11, bản Pa Thắng sẽ chọn là một người được coi là chủ cúng để dân đoan lên tảng đá trắng thắp hương tạ Giàng và cầu mong một năm mới làm ăn thuận lợi, no đủ.Người chủ cúng được lựa chọn kỹ.Chủ cúng không bắt buộc phải lớn tuổi,chỉ cần qua tuổi dậy thì và hợp với các tiêu chuẩn đã định từ trước.
Ngày thứ 2 đi cúng “ma rừng” .Người trong bản chia nhau ra cúng những nơi bụi cây rậm rạp được cho là có ma cư ngụ.Họ cúng “ma rừng” với ý nguyện sẽ không quấy rối cuộc sống.Ngày thứ ba sẽ là ngày được đón đợi nhất vì đây là ngày cúng giữa bản, tất cả nọi người đều được tham gia.Thường lễ cúng sẽ di mọi người trong bản tự nguyện đóng góp, là cơm xôi nhuộm màu.Sau khi chủ cung làm xong phần ễ, tất cả mọi người, đặc biệt là nam nữ lấy phần xôi của mình mang đến để ăn và vo thành viên nhỏ như viên bi để ném cùng nhau.Họ có thể ném nhau cả đếm hôm đó, vui đùa và từ đây, nhiều đôi trai gái nên duyên vợ chồng.Điều đặc biệt là tất cả trẻ con trong bản ngày này sẽ được bố mẹ chuẩn bị cho những quả trứng luộc nhuộm màu bằng lá cây rừng, buộc dây treo quanh cổ.Đó là ý nguyện cầu mong những điều tốt đẹp đến với con cháu mình.
Qủa thực, lễ hội mang lại nhiều điều thú vị cho mỗi du khách về thăm.Nếu có dịp, hãy lên viên đá thiêng người Hà Nhì, thắp nến hương  thơm và nghe kể câu chuyện sự tích “Thánh thạch”.

4.Lễ hội nàng Han tôn vinh nét dẹp dân tôc Thái ở Lai Châu.

Người con gái Thái luôn được đánh giá cao về dung mạo, sắc đẹp và làn da.Thiếu nữ Thái rạng riiwx trong bộ vát cóm truyền thống duyên dáng uốn mình chơi ném còn, đánh càu,kéo co.Các chàng trai tràn đầy sức sống trong trò chơi đi cà kheo, đẩy gậy, đánh cầu lông gà, bắt cá suối.Đó là những hình ảnh , hoạt động diễn ra trong ngày lễ hội Nàng Han ở xã Mường So, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.
Lễ hội nàng Han tôn vinh nữ hanh hùng có công đánh đuổi giặc ngoại xâm của đòng bào Thái Trắng, được tổ chức vừa để tri ân Nàng han, vừa cầu mong sự no ấm,an lành, nhân khang, vật thịnh, mùa màng tươi tốt cho khắp bản làng,

Tương truyền, nàng han xuất thân trong một gia đình người Thái nghèo ở Chiềng Sa (nay là xã Mường So, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu).Nàng Han đã cải trang thành nam giới, đứng lên kêu gọi thanh niên các bản làng đoàn kết đánh giặc.Nàng đứng đầu cuộc khởi nghĩa của đồng bào 16 xứ Thái, quật cường đánh bại giặc xâm lược ngoại xâm phương Bắc.Sau khi dẫn đoàn quân thắng trận trở về, nàng tắm gội ở mó nước Tây An, xã Mường So rồi bay về trời.Từ đó, nhớ công ơn nàng Han, bà con lập đền thờ và tổ chức lễ hội ngay ở mó nước nàng tắm.

Nàng han trong tâm linh 16 xứ Tháu, xứ Mường Tây bắc gióng như Bà Trưng, Bà Triệu người Kinh.
Cứ ngày 15 tháng 2 âm lịch hàng năm, tại bản Tây AN , XÃ Mường So , bà con dân tộc lại dâng hương, hoa và nông sản , thực phẩm do chính bản làng làm ra,Bên cạnh đó còn nhiều hoạt động văn nghệ đặc sắc như điệu múa của đồng bào Thái hòa với tiếng đàn Tính Tấu.

5.Lễ hội Xên Mường

Lẽ hội Xên Mường ở Lai Châu là lễ hội cúng người lạp bản làng, dâng trâu, ném còn, múa các điệu dân gian.Trên vùng bao Tây Bắc, hiếm du khách nào biết đến lại chẳng mong có dịp được dự lễ hội Xên Mường( cúng Mường).Đây là một trong những lễ hội lớn nhất trong năm, tưởng nhớ các vị thần linh đã khai sán ra Mường-cách gọi tên vùng trời đất nơi người Thái sinh sống, cầu mong mọi người ấm no, hạnh phúc.Mỗi Mường chọn một địa điểm, thời gian, cách thức để tiến hành và một số nghi thức nghi lễ khác nhau.Người Thái Tây Bắc thường tổ chức lễ hội này ở đầu nguồn sông suối, nơi cung cấp nước cho toàn bản Mường.Tuy nhiên, người Thái đen Mường Lò (Nghĩa Lộ-Yên Bái) lại tổ chức ở một khu rừng cấm của Mường, nơi có gốc đa to nhất, xung quanh là chỗ “yên nghỉ” của những người đã khuất.

Ở Mường Lò ông mo Nghè- người trông coi thần quyền cho chủ Mường và hội phụ lão đứng ra tỏ chức lễ hôi Xiên Mường.Tại đây.lễ hội Xiên Mường phải có áo của con trai thuộc dòng dõi quý tộc hay đương chức làm vật tế.Ngày nay, chức danh quý tộc không còn nữa nên người Thái lấy áo một vị lãnh đạo xã làm vật tế.Lễ vật do người dân toàn Mường đóng, có thể mổ từ hai đến bốn con trâu.

Ngoài phần lễ còn có phần hội với nhiều môn thể thao, trò chơi dân gian mang đậm bản sắc dân tộc Thái như ném còn, kéo co lý mường, đi cà kheo,leo cây, chọi cù, hát đối đáp…

6.Tết mùa mưa của người Hà Nhì

Khi những con mưa đầu mùa đổ xuống gọi những mần non trở mình thức dậy , mơn mởn khắp đại ngàn.Mạch nguồn của sự sống ầm ầm đỏ ra từ dòng suối, con khe, các triền ruộng bậc thang no nước.Người Hà Nhì ở Mường Tè cũng tưng bừng đón một trong những cái tết to nhất trong năm- tết mùa mưa.

Tết mùa mưa được người Hà Nhì ở Mường Tè tổ chức định kỳ vào tháng 6 Âm lịch hàng năm khi cây lúa đã vào thì con gái. Ngày khai lễ bao giờ cũng là ngày Hợi đầu tiên trong tháng vì chỉ sau đó 1 tuần Hà Nhì (12 ngày) lại đến ngày Tết cúng gà (Ha chi chi) mà luật tục Hà Nhì quy định: hai ngày Tết này phải được tổ chức liền trong một tháng.
Trước Tết 3 – 4 ngày, các gia đình lo chuẩn bị gạo, rượu, thịt, quần áo mới. Đám thanh niên và những người già am hiểu lý lẽ lo dựng các cây đu, bập bênh, dọn dẹp và chỉnh trang bãi hội ở bãi đất trống giữa bản.Để chuẩn bị cho Tết mùa mưa, người ta phải dựng 2 cây đu là đu lăng (a gừ gừ xú), đu quay (a gừ gừ pu) và 2 cái bập bênh là bập bênh lên xuống (a chú), bập bênh quay (a chú chú pu). Ông Pờ Lóng Tơ, nghệ nhân người Hà Nhì, cho biết: “Theo quan niệm của người Hà Nhì, cái đu lăng vươn cao hàng chục mét với ngọn lá xum xuê thể hiện khát vọng của con người về một sự phát triển tốt đẹp. Còn cái đu quay trông như cái guồng nước to tròn phản ánh mong muốn về sự no đủ”.

Trong thời gian ấy, một số người đàn ông trong bản cũng chuẩn bị cho mình những cặp cà kheo thật tốt để thi thố tài nghệ trong dịp Tết. Đôi cà kheo được làm từ gốc của 2 cây sặt già, ruột đặc và đồng đều về kích thước. Cây cà kheo có đường kính vừa nắm tay cầm, cao ngang đầu người. Bàn cà kheo cao cách đất khoảng 30 cm.
Đám thanh thiếu niên cũng có các trò chơi riêng của mình trong những ngày Tết mùa mưa. Đó là trò đánh cù truyền thống. Cù (đọ lo thé) của người Hà Nhì có thân cù to cỡ bằng nắm tay, chân cù được gọt nhọn làm điểm quay. Thân cù tròn đều, chiều cao tương ứng với chiều rộng để giữ thăng bằng khi quay. Dây cù được se từ sợi đay. Đầu dây còn được gắn với một que gỗ nhỏ để tạo đà quăng.
Những gia đình có trẻ nhỏ 3-5 tuổi được gia đình làm cho một cái đu lăng ở nhà hoặc ngoài hiên nhà.Đu lăng của trẻ con cấu tạo đơn giản với 2 dây dàu đều nhua buộc thả từ trên nhà xuống.Một thanh gỗ gài , rộng để làm ghế đu.
Ngày đầu tiên của Tết mùa mưa, nhà nào cũng dậy sớm đun nước, mổ lợn. Tiếng chày giã gạo cùng tiếng lợn kêu, tiếng dao thớt của các gia đình làm xao động cả núi rừng. Mâm cúng tổ tiên ngày Tết ngoài thịt lợn mới mổ còn có rượu, trà, mía, chuối và hoa mào gà… Sau lễ cúng, đồ lễ được để nguyên vị trong suốt ngày hôm đó. Con cháu trong dòng họ (3 đời) trong ngày hôm ấy về lạy tổ tiên xong đều ăn 1 – 2 miếng để “xin lộc” cầu may.
Bữa liên hoan đầu tiên của tết mùa mưa vui vẻ và ấm cúng bởi đó là bữa ăn sum họp của cả gia đình và nhiều con cháu trong dòng họ. Khi rượu đã chuếnh choáng, mọi người trong mâm cùng nắm tay thành vòng tròn. Chủ nhà dõng dạc hô to lời cầu chúc tốt lành tới ba lớp người, ba lứa lương thực và ba lứa vật nuôi. Mọi người hưởng ứng bằng ba tiếng “Sơ”quen thuộc.
Suốt từ chiều đến tận đêm khuya hôm ấy, mọi người trong bản đến chơi nhà nhau. Nhà nào có khách cũng bày mâm rót rượu.

Ngày thứ hai của Tết mùa mưa là ngày khai hội. Chủ lễ là vị chức sắc to nhất trong cộng đồng. Ngoài ra, người ta còn phải lựa chọn một cặp vợ chồng cao niên, song toàn, khoẻ mạnh, con cháu đề huề để khợi sự các trò chơi. Đến giờ lành, ông chủ lễ dẫn cặp cao niên và cộng đồng dân bản đi làm lý khởi sự từng trò chơi.Đồ lễ gồm có rượu, trà, vải trắng, tiền, vòng bạc, quả trứng, gạo và vài nhành lá, bông hoa của núi rừng… Ông chủ lễ trịnh trọng khấn thần tai nạn Lồ Núy, thần tay khoẻ Lạ Tò xin cho những người chơi được an toàn, dù có đu thật cao, bật thật khoẻ cũng không ai bị ngã, không ai bị thương.
Trong bãi hội, môn đu lăng luôn thu hút những đôi trai gái có tình ý với nhau. Ngày thường, họ ít khi được mặt chạm mặt, vai kề vai vì luật tục cộng đồng không cho phép, nhưng trong những ngày này hành động ấy được khuyến khích.
Trong khi đó, môn đu quay thu hút đám thanh niên của bản. Bốn người một đu – vòng quay quay tít theo đà đạp chân của những người chơi thể hiện niềm mong ước về một sự no đủ, bội thu của mùa vụ. Đám bập bênh quay, bập bênh lên xuống cũng không kém phần vui nhộn. Ba cặp chơi – một bên nam, một bên nữ thi tài với nhau xem bên nào bật cao hơn, tốp nào quay tít hơn. Niềm mong ước cho những cái xấu, cái không tốt trôi đi theo nước mưa được thể hiện trong các trò chơi càng làm tăng thêm sự hứng khởi của những người dự hội.
Ngoài ra, trong phần hội còn có trò chơi cù, chơi cà kheo. Những thiếu nữ bạo dạn cũng hăng hái trổ tài đánh cù với cánh đàn ông con trai.Bãi hội ồn ào bởi tiếng cười nói của những người chơi cùng tiếng cù bổ chan chát, quay vù vù và những tiếng hò reo, cổ vũ tạo nên những âm thanh náo nhiệt, khác hẳn với vẻ u tịch hàng ngày nơi thâm sơn cùng cốc.
Tối đến, sau bữa cơm thân mật của các gia đình, mọi người lại nhanh chóng tề tựu ở bãi hội để cùng vui đêm xòe. Thanh niên xếp một đống củi lớn giữa bãi. Ông chủ lễ trịnh trọng làm lý với trống, chiêng để cho tiếng trống thật dền, tiếng chiêng thật lảnh, đêm xòe thật vui.Rồi lửa nổi lên, chiêng trống nhịp nhàng thúc giục, mọi người cùng ùa quanh đống lửa, tay trong tay xếp thành vòng tròn trong ngoài, múa điệu xòe truyền thống với các động tác nhanh, khỏe, uyển chuyển, đậm màu sơn cước được trình diễn một cách điệu nghệ bên ánh lửa bập bùng, tỏa sáng lung linh.
Hội vui cứ thế tiếp diễn cho đến hết ngày thứ năm. Ngày cuối cùng, các gia đình làm lễ cúng hồn lúa. Gia chủ chủ trì nghi lễ cúng. Đàn lễ được dựng bên nương lúa của gia đình. Đồ lễ có rượu, gà, chà, nước… Chủ lễ đứng trước đàn lễ khấn xin trời cho mưa xuống cho tràn các triền ruộng, tưới ướt các mảnh nương. Xin cho cây lúa khoẻ mạnh, không cho sâu bệnh, đừng để thiên tai.
Tết đã hết nhưng lũ trẻ con trong bản vẫn tíu tít bên các cây đu, cây bập bênh. Cù vẫn quay tít ở bãi đất giữa bản cho đến hết ngày Tết cúng gà – Các gia đình đã làm lý đuổi hết tai ương, tật ách ra khỏi nhà, người già mới sai thanh niên phá bỏ các cây đu, cây bập bênh, trẻ bỏ cù, thiếu nữ xếp áo vào hòm, các bản Hà Nhì trở lại cảnh yên tĩnh, thanh bình của miền sơn cước.
Có thể nói, tết mưa của người Hà Nhì thể hiện bản sắc văn hóa dân tộc sâu sắc, là nét đẹp cần gìn giữ và phát huy.Dường như mọi giá trị sống đều năm trong những nghi lễ, trò chơi.

7.Tế độc lập của người Mông

Cứ vào dịp quốc khánh 2/9 hằng năm,hàng vạn đồng bào dân tộc Mông ở Lai Châu và các tỉnh lân cận lại nô nức đổ về thị trấn Than Uyên để chung vui ngày tết đọc lập.Đến với huyện Than Uyên ngày quốc khánh, mọi người sẽ được khám phá , thưởng thức những nét văn hóa đơn sơ, mộc mạc tự nhiên của núi rừng.
Từ sáng sớm tinh mơ ngày 1/9, khi mây mù còn bao phủ trên những dãy núi cao, không khí ngày tết độc lập bao trùm khắm các bản làng rẻo cao của đồng bào các dân tộc Thái,Dao, Khơ Mú…

Đến xã Phúc Than, cách thị trấn Than Uyên khoảng 12km, nơi có 6 bản người Mông sinh sống, ngày tết đang tưng bừng, cờ đỏ sao vàng tung bay phất phới trên nóc những ngôi nhà sàn vừng chức.Những đứa trẻ con khuôn mặt rạng ngời khi mặc bộ vãy áo truyền thống màu sắc sặc sỡ của người Mông.

Bên bếp lửa bập bùng, nồi bánh bốc hơi nghi ngút thơm lừng, những ngươig già trong bản lại nhớ đến những ngày đồng bào dân tộc Mông theo bác Hồ, theo Đảng ,cuộc sống mở ra một trang mới.
Ngày 1/9 hằng năm, dù trời mưa hay nắng,không phân biệt giàu nghèo, hàng vạn đồng bào Mông ở Lai Châu và các tỉnh lan cận lại tấp nập về thị trấn Than Uyên để chung vui, đón mừng ngày tết đọc lập như một nét văn hóa truyền thống.
Còn những đôi trai gái ngươì Mông ở tuổi cặp kê cũng là một dịp lý tưởng để hẹn hò, tìm kiém bạn đời.Các chàng trai thi nhau thổi kèn bên những cô gái trẻ đẹp, váy áo sặc sỡ.Có nhiều đôi bạn trẻ cách nhau dù cả trăm cây số nhưng đã nên duyên vợ chồng khi cùng tham dự ngày “tết độc lập”.

Từ khi nghe theo Đảng và chính phủ, người Mông ở Lai Châu đã bỏ hình thức canh tác du canh du cư, phá rừng làm nương rẫy, hạn lập sơn bản sống đinh cư, cuộc sống đồng bào đã được ấm no, hạnh phúc ,không còn đòi khổ như xưa.
Bên cạnh các trò vui chơi, trong ngày tết độc lập, nhiều gian hàng được bày bán , giới thiệu sản phẩm truyền thống người Mông để truyền lại cho con cháu đời sau luôn gìn giữ những giá trị văn hóa tốt đẹp của đồng bào.

8.Lễ hội hoa ban

Cứ mỗi dịp tết đến xuân về, Hoa Ban lại nở trắng rừng, tinh khôi, thuần khiết như chính người con gái Mông, gái Thái.
Lễ hội được tổ chức vào ngày 13 tháng 2 âm lịch hằng năm,khi thời tiết bắt đầu nắng ấm.Lễ hội có ý nghĩa quan trọng đối với người Thái.Hội hoa ban nở không chỉ là ngày hội của tình yêu và hạnh phúc , tưởng nhớ đến câu chuyện của đôi trai gái trong sự tích mà còn là dịp bày tỏ đạo hiếu đối với ông bà, cha mẹ, thỉnh bái thần rừng, thần hang cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi.Sau mùa mưa, hoa ban bắt đầu mở trắng cả núi rùng người ,Thái Tây Bắc bắt đầu đi đẩy hội.

Lễ hội bắt nguồn từ sự tích của dân tộc Thái ngày xưa:Nàng Khôm ( tiếng Thái là nghèo, cay đắng) và chàng Lào Tu (nghĩa là giàu có) yêu nhua nhưng không được gia đình chấp thuận.Mùa xuân hai người rủ nhua lên chơi ở hàng Thẩm Đông Ngoạng (hang rừng ve, tức hang Thẩm Lé thuộc tỉnh Yên Bái bayy giờ).
Ít lâu sau chàng cảm chất, biến thành con Tô Mánh Lú (màu đen, to hơn con ve) .Nàng Khôm không muốn bị ép duyên với chàng trai khác đã bỏ trốn, Nàng chạy, chạy mãikieetj sức rồi chết ở trong rừng.Nơi nàng nằm xuống mọc lên một loại cây có hoa màu trắng, hương thơm, mật ngọt, người dân gọi đó là hoa Ban.
Loài hoa ban đó mở đúngvào mùa xuân, thời gian mà chàng Lu và nàng Khôm cùng nhua đi chơi hang.Hằng năm, cứ mỗi độ xuân về, ban trắng lại nở giữa núi rừng Tây Bắc, tọa nên một không gian tuyệt vời.Người Thái lại nô nức đi trẩy hội.
Họ mang lễ vật lên hang Thẩm Lé cúng, gồm 1 con lợn, mấy cành ban, hoa ban, chai rượu, hai bát gọa, hai bát cơm, vài nén hương cùng với trầu cau.Thầy mô làm lễ cúng thần hang,thần rừng cầu cho dân chúng có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, sung túc hơn.

Thanh niên trai gái bắt đầu vui hội hái hoa sôi nổi với những trò diễn đọc đáo.Âm vang nhộn nhịp của tiếng Pí, tiếng khèn, tiếng trống chiêng.Trai thổi khèn, gái dập dìu điệu múa Thẩm Lé, điệu máu dành riêng cho việc đi hái hoa ban.Các chàng trai thi nhau trèo lên cành ban hái hoa, một cây có khi 5 đến 6 người trèo.Ở bên dưới, các cô gái lấy cái ớp (gần giống cái giỏ) đón những bông hoa xuống.Anh chàng nào có ý với cô gái nào thù thả vào chỗ cô gái ấy.Các cô cũng vậy, nếu ưng anh nào thì có đón hóa của anh đó.Kết thúc cũng là lúc chàng trai và cô gái chia tay như để xuống đồng cày cấy, mùa xuân là mùa làm nương.Cho nên ai cũng cố gắng động viên nhau đi chơi.Dân ca Thái có đoạn”Muốn chơi thì chơi lúc ban còn hoa/Đùa thì đùa thời ban còn nhiều/Lát nữa hoa sẽ tàn/Con gái có chồng thì bị xích đeo tay, gông đeo cổ, không đi được nữa”.

9.Lễ hội Bun Vốc Nặm-Lễ hội té nước người Lai Châu

Lễ hội được tổ chức trước mỗi vụ màu, nhằm cầu mưa thuận gió hòa, màu màng tươi tốt.Các tiết mục văn nghệ, trò chơi dân gian truyền thống, mang dậm bản sắc cư dân bản địa…thu hút đông đảo cộng đồng các dân tộc quanh vùng tham gia.

Ngay từ sáng sớm, khi mây mù còn giăng mắc trên đỉnh núi , từ các ngả đường đã thấy bà con các dân tộc nô nức kéo về trung tâm xã- địa điểm tổ chức lễ hội.Nổi bật hơn cả là các cô gái Lào xúng xính trong trang phục truyền thống với những hoa văn tinh xảo, miệng cười tươi tắn dắt nhau đi xem hội.Phần lễ cúng cầu cho các thần linh phù hộ cho mưa thuận gió hòa, cay cối sinh sôi nảy nở, không bị sâu bệnh phá hoại, người người mạnh mẽ, nhà nhà hạnh phúc.Các già làng, trưởng bản và nam nữ thanh niên xã đập mẹt, gõ trống, tuốt lá cọ, tuốt lạt…giả làm tiếng sấm, tiếng mưa rơi.Họ đội nén, khoác áo tơi đến từng nhà xin nước, xin lộc trời…Đó là những hành động mang ý nghĩa phòn thực, càu mưa xuống cho vụ mùa tươi tốt, bội thu…

Phần hội được bắt đầu khi trai bản trên, bản dưới , không phân biệt người già, trẻ nhỏ kéo nhau ra suối té nước càng ướt càng tốt.Không chỉ có người dân địa phương mà ngay khách du lịch cũng được đắm mình trong làn nước mát.Tất cả đều hòa vào không gian vui vẻ, ngập tàn tiếng cười nói.
Mang trên mình bộ quần áo ướt sũng, mọi người lên bờ thưởng thức các món ăn truyền thống do chính bà con dân tộc Lào làm như cơm lam,bánh chưng, xôi ngũ sắc…Lễ hội kết thúc bằng các trò chơi dân gian truyền thống như đẩy gậy, ném còn, kéo co…
Dường như, không gian lễ hội luôn để lại những ấn tượng tuyệt vời trong lòng du khách và người dân địa phương, là truyền thống văn hóa mà bất kỳ người con dân tộc Lào nàu cũng cần gìn giữ, phát triển để truyền ngàn đời sau.

Tags: phuong tien giao thong, diem du lịch lai chau, khach san lai chau,dac san lai chau