Nhút mít Thanh Chương
Thanh Chương – đi xa rồi nhớ mà nhớ nhất là nhút mít bà muối, cái mùi vị của nhút chua chua , thơm thơm luôn lắng đọng trong trí nhớ của mỗi người con xa quê.Với những người đi du lịch nghệ an qua vùng đất này cũng luôn chọn cho mình những hũ nhút mít về làm quà cho người thân.
Được xem như ” kim chi” của xứ Nghệ . Nhút mít đã trở thành món ăn hằng ngày của người dân Thanh Chương nói riêng và người dân miền núi xứ nghệ nói chung. Từ xa xưa cái đói, cái nghèo luôn đeo bám vùng đất gió Lào, cơm không có ăn chỉ có củ khoai , củ sắn ăn tạm qua ngày. ấy thế mà nơi này lại có nhiều mít, tuy nhiên mít chỉ có một mùa trong năm, để đảm bảo có cái ăn, không lo đói. Món Nhút đã được hình thành, và trở thành món ăn chính trong mâm cơm gia đình
Mỗi khi mùa mít đến, hầu như người phụ nữ nào sống ở Thanh Chương cũng đều háo hức làm một vại (lu) Nhút cho gia đình mình,. Họ chọn trong số rất nhiều quả mít sai trĩu trên cây (thường là loại mít bở, ít người làm mít dai) quả hơi dài và phẳng cho dễ làm, đặc biệt, mít phải hơi non hoặc ương ương, có vỏ xanh mởn thì mới ngon.
Trẩy quả từ trên cây xuống còn tươi nguyên, gọt sạch vỏ gai bên ngoài dưới vòi nước, “Làm thế để nhựa mít khỏi dính vào tay nhiều. Mít đang non nên nhựa dính chặt, khó rửa ”.
Gọt hết vỏ, họ đặt quả mít vào một chiếc nong lớn, dùng dao băm thật đều tay rồi thái thành sợi từ ngoài vào trong, sao cho xơ, múi, hạt đều được xắt nhỏ thành sợi dài. Thái xong, cho tất cả vào ngâm với nước gạo cho hết nhựa, cho đến khi sợi mít hết bầm đen, trở nên trắng nõn nà, rồi đem trộn muối, xát để sợi mít mềm ra, chất mặn ngấm đều.
Cuối cùng, cho mít vào vại (lu) cùng với ớt, lá gừng và một vài khúc mía nhỏ, rồi dùng phên tre nén chặt lại, dùng viên gạch sạch chặn ở trên làm sao cho nhút không bị nổi lên mặt nước và thâm đen. Thế là chỉ vài ngày sau, gia đình tôi đã có món Nhút đậm đà trong các bữa ăn.
Có thể nói, ít có thức ăn nào làm được nhiều món, nhiều cách ăn đến thế.
Đơn giản nhất là món Nhút vắt khô, chấm nước Chẹo (được làm từ nước tương và lạc rang giã nhỏ, thêm ớt, tỏi, đường), ăn kèm với rau kinh giới. Nhút phải ăn chầm chậm mới cảm nhận được vị mằn mặn của Nhút và nước tương, cay cay của ớt, ngòn ngọt của đường và mía non, bùi bùi của lạc, thơm thơm, nồng nồng của rau Kinh giới, sợi Nhút dai dai, giòn giòn không gì tuyệt bằng.
Ngoài ra Nhút nộm thịt ba chỉ, lộc các loại, lạc rang, bánh đa vừng, thêm gia vị, thơm ngào ngạt khó ai có thể cưỡng nỗi sự hấp dẫn lạ kì ấy. Mùa Đông, người ta hay xào Nhút với tai heo hoặc thịt thăn; mùa Hè lại có món canh Nhút nấu cá chua…. Nhút có mặt hầu hết các mâm cơm của người dân quê tôi trong suốt cả năm nếu quản lý được tốt
Hơn thế nữa,Với người dân nơi đây Nhút được coi là “thức quà quê” để tặng bạn bè, họ hàng ở xa. Mấy năm trở lại đây, Nhút Thanh Chương còn là một thức hàng hóa rất đặc trưng để bán cho khách du lịch đến đây khi đã lỡ “phải lòng” món ăn bình dị này.
Người dân Thanh Chương vẫn thường truyền nhau câu hát thân thương: “Ngái ngôi chi mà anh nỏ về/ Hay là vì anh chê quê em nghèo đói/ Hay anh chê em vụng về câu nói/ Đất Thanh Chương nhút mặn chua cà/ Chắc có lẽ rứa mà anh chê/ Chắc có lẽ rứa mà anh nỏ về….”. Xứ Nghệ đậm đà và mặn mà vì tình nghĩa, và phải chăng vì Nhút nữa!
