Thành cổ Vinh
Lần theo thời gian quá khứ, hoài niệm về những năm tháng xa xưa, Thành cổ Vinh sừng sững bao nhiêu năm tháng giữa đất trời hiên ngang, sừng sững và chứng kiến bao đổi thay của thành phố. Du lịch Nghệ An về thăm lại Thành cổ Vinh hồi tưởng về một thời kỳ lịch sử dân tộc.
Sao gọi là thành cổ? Bởi nó là một chứng tích của lịch sử, chứng tích của một thời phong kiến Việt Nam với nhiều dấu ấn còn in đậm.
Thành cổ Vinh là di tích lịch sử văn hóa được xây dựng từ thế kỷ XIX dưới triều đại nhà Nguyễn,thời vua Gia Long. Thành cổ Nghệ An thuộc lãnh thổ của ba phường là Cửa Nam, Đội Cung và Quang Trung, Thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An..Sách sử ghi lại rằng thành cổ Vinh ra đời nhằm tạo ra một trung tâm chính trị, quân sự vừa là một công trình phòng thủ của tỉnh Nghệ An, là vị trí quan trọng trong việc cai quản đất nước. Việc chọn đất và hướng xây thành được dựa trên thuyết phong thủy phương Đông và được chọn một cách tỉ mỉ, tốn nhiều thời gian. Chính bởi sự quan trọng và phong thủy đẹp mà ngày xưa dưới thời vua Quang Trung, nếu sự nghiệp của ngài không dang dở thì Vinh ngày nay đã trở thành cố đô như Huế với tên gọi kiêu sa đẹp đẽ: Phượng Hoàng- Trung Đô. Chỉ tiếc là sự ra đi của ngài quá sớm, khiến bao ước mơ còn dang dở.
Năm 1803, Gia Long ra bắc, chọn làng Vĩnh Yên nằm phía tây bắc núi Dũng Quyết (khu vực thành cổ bây giờ) xây trấn sở. Năm 1884 chính thức dời trấn từ Dũng Quyết về Vĩnh Yên, cho xây thành Nghệ An bằng đất. Mãi đến năm 1931 vua Minh Mạng mới cho xây lại thành bằng đá ong.
Thành được xây theo hình lục giác có cấu trúc theo kiểu vô-băng (Vô băng là tên một tướng Pháp có sáng kiến thiết kế kiểu thành này).
Thành có sáu cạnh và ba cửa ra vào, chu vi dài 603 trượng (2.412m), cao 1 trượng, 1 tấc, 5 thước (4,42 m), diện tích là 420.000m2, bao xung quanh có hào rộng 7 trượng (28 m), sâu 8 thước ta (3,20 m). Với tiêu chí ” thành cao, hào sâu” .Lúc khởi công, triều đình nhà Nguyễn đã huy động 1000 lính từ Thanh Hoá, 4000 lính Nghệ An. Đến thời Tự Đức, khi nâng cấp lại thành phải lấy 8599 phiến đá sò từ Diễn Châu và đá ong từ Nam Đàn,155 cân mật mía,4.848 cân vôi, với tổng kinh phí là 3.688 quan tiền. Ba cửa ra vào của thành gồm có :cửa Tiền hướng về phía Nam Nằm trên phường Cửa Nam (TP Vinh).
Cửa Tả hướng về phía Đông nằm ở phường Quang Trung.Cửa Hữu hướng về phía Tây.Trong đó Tiền Môn là cổng thành nguyên vẹn hơn cả so với hai cổng còn lại. Phía trên lầu của Tiền Môn được dựng bằng 4 cột gỗ to bằng một người ôm.Hàng chữ “Hồng lĩnh Lam giang như tại tả hữu”, được khắc ở cổng Tiền Môn hiện nay vẫn còn.Và đây là cửa chính cho các vua ngự giá và các vị quan trong tứ trụ, lục bộ triều đình và tổng đốc ra vào, ngoài ra không ai được phép ra vào cửa này. Mỗi cửa đều có một cây cầu bắc qua, muốn vào thành bắt buộc phải đi qua một trong ba cây cầu này. Mỗi cửa đều có cánh cổng kiên cố, chắc chắn để đóng mở. Các cửa được xây dựng theo kiến trúc không giống nhau nhưng tất cả đều là cửa vòm,được xây dựng bằng đá ong.Phía trong thành có dinh thống đốc nằm ở phía Đông, phía Nam có dinh bố chánh, án sát, lãnh binh, đốc học, trại lính và nhà ngục nằm ở phía Bắc.Sau này phía tây có nhà giám binh người Pháp. Toàn bộ được trang bị 65 khẩu thần công, 47 khẩu đặt ở các vọng gác, số còn lại tập trung ở hành cung và dinh thống đốc.
Hệ thống hào được nối liền với sông Vĩnh (sông Cửa Tiền) bằng một con ngòi rộng 5 thước (2 m), sâu 4 thước (1,6 m), đáy rộng 3 thước (1,2 m) .Hào được đào sát phía ngoài thành để lấy đất đắp lũy bờ thành, đồng thời làm thành hệ thống bảo vệ bên ngoài để tăng thêm sự khó khăn cho kẻ thù khi tấn công. Lòng hào thành có vai trò điều tiết khu vực tiểu khí hậu. Điểm chú ý đặc biệt của thành cổ Vinh là lòng hào thành rộng mênh mông với mặt nước trong xanh, hai bên bờ hào được ghép đá để chống xói lở, trong hào thành người dân thả sen để hàng năm cống nạp triều đình tạo nên một nơi uy nghiêm nhưng cảnh quan đẹp và là điểm thưởng ngoạn hấp dẫn.
Thành cổ Vinh được đánh giá là một di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh nổi tiếng . Nó vừa mang giá trị nghệ thuật, kiến trúc và khoa học vừa là điểm vui chơi giải trí lý tưởng cho mọi người. Đến với lòng hồ thành cổ Vinh, du khách được ngắm bức tranh thủy mạc sống động của tạo hóa, của thiên nhiên ban tặng. Người tham quan có thể du thuyền, câu cá, và ngắm sen sen nở trên mặt hồ gợn sóng nước, thưởng ngoạn gió mát. Tuy nhiên, hình ảnh xinh đẹp, thơ mộng ấy giờ đây chỉ còn đọng lại trong tâm trí, ký ức của người thành Vinh. Bởi thời gian, chiến tranh và ý thức con người nó có một sức tàn phá khủng khiếp lên các danh lam thắng cảnh. Điều đó là một thiệt thòi lớn cho thế hệ con cháu sau này.
Trải qua nhiều biến cố của lịch sử và sự phá hoại khốc liệt của chiến tranh, di tích Thành cổ hầu như không còn lại gì, chỉ sót lại 3 cổng thành và khu hồ bao quanh.
Tỉnh và Thành phố đã đầu tư khôi phục trùng tu lại 2/3 cổng thành ,đồng thời quy hoạch và khôi phục lại các di tích và cải tạo thành một công viên văn hoá lớn của Thành phố gọi là Công viên Thành cổ Vinh với quần thể các loại hình dịch vụ hư vui chơi giải trí, du lịch văn hoá đa dạng, phong phú. Bởi vậy, thành cổ Vinh được coi là biểu tượng của thành phố, là điểm đặc biệt của du lịch Nghệ An từ khi xây thành đến nay. Ngày nay thành cổ được coi là khu phố ẩm thực với nhiều quán xá, nổi tiếng với cháo canh và cháo lươn. Và trong thành cổ hiện nay là sân vận động tỉnh Nghệ An với sức chứa lớn là biểu tượng cho tinh thần đội bóng áo vàng- Sông Lam Nghệ An.
Để khám phá hết thành cổ Vinh, bạn phải đi qua 3 cửa, gồm cửa Tiền – hướng về phía nam, cửa Tả – hướng về phía đông, cửa Hữu – hướng về phía tây. Mỗi cổng đều nằm cách nhau khoảng 500 m theo hình tam giác và trở thành điểm dừng chân đầy ý nghĩa cho du khách mỗi dịp đặt chân tới thành phố Vinh. du khách đến đây đều thích thú bởi vẻ rêu phong, cổ kính của cổng thành, bởi những dấu ấn của kiến trúc lịch sử xưa mà giờ đây khó tìm lại.
.
