Chợ phiên miền núi Tây Bắc
Gió về thổi lá cây bên khe
Nếu ta là hạt mưa sương
Ta xin tan trên bàn tay nàng
Gió về thổi lá cây, lật ngả nghiêng bên suối
Nếu ta là hạt mưa sương
Ta xin tan dưới bàn chân nàng
Nhắc đến vùng cao, vùng đồng bào dân tộc hình ảnh ấn tượng nhất với mỗi người có lẽ là các buổi chợ phiên với những câu hát ngân vang.Chắc bởi vì đặc điểm khí hậu, phong tục, tập quán lâu đời mà những người dân ở xứ sở mây ngàn luôn coi trọng những nét văn hóa riêng của mình. Một phiên chợ tình, một phiên chợ giao lưu đầy ắp tình bác ái ấy bây giờ đang dần dần bị mai một. Sự xâm nhập của đô thị hóa ở các vùng nông thôn đã làm biến dạng các phiên chợ vùng cao một thời để thương để nhớ…Tuy nhiên , vẫn còn nhiều chợ phiên vẫn giữ được nhiều nét truyền thống. Nhiều du khách lên đây đều yêu thích không khí nơi đây bởi nó đậm chất Tây Bắc. Chỉ cần một tấm vé máy bay giá rẻ đi Điện Biên, rồi dùng xe đưa đón sân bay Điện Biên ngay chợ phiên vào sáng sớm, nghe những tiếng nói cười , í ới gọi nhau bằng tiếng dân tộc, thú vị vô cùng.
Trước đây, cả tháng mới có một phiên chợ. Người dân đi chợ như đi hội. Những nhà xa chợ, mọi người dậy sớm từ tinh mơ gùi hàng, dắt ngựa, đốt đuốc náo nức nối đuôi nhau đến chợ, cảnh nhộn nhịp vui tươi, người người í ới gọi nhau xuống chợ. Những nhà xa quá phải ngủ nhờ nhà bạn từ chiều hôm trước. Bởi vậy mới thấy người miền núi thích đi chợ đến thế nào. Chợ ở đây khác chợ người miền xuôi. Bởi người miền xuôi ra chợ để mua những thứ đồ cần thiết phục vụ sinh hoạt và ăn uống hằng ngày, còn ở đây là sự tổng hợp của văn hóa Tây Bắc.Nơi gặp gỡ của những người thân, người bạn lâu ngày không gặp.Phiên chợ trở nên nhộn nhịp với những tiếng chào hỏi vồn vã, nồng hậu, tay bắt mặt mừng. Các chị em hỏi thăm nhau việc nội trợ, sức khỏe con cái, khoe chiếc khăn mới thêu, cái áo mới làm…với khuôn măt tươi xinh. Các cô gái thì thầm chuyện riêng tư, ánh mắt liếc nhanh về phía các chàng trai, đấm nhẹ vào vai nhau cười khúc khích. Còn trai làng trên, bản dưới người mang khèn, người khoe lồng chim họa mi, nói cười hào sảng. Và đây là dịp các đôi nam nữ trao duyên trao ý.
Một trong những cái thú khi đi chợ của đồng bào vùng cao ngoài mua sắm những vật dụng cần thiết thì chính nơi đây họ được cùng nhau thưởng thức những món ăn ưa thích: phụ nữ thường rủ nhau ăn phở, ăn kem, dù đã mang theo cơm nắm. Còn cánh đàn ông lại rất khoái khẩu món thắng cố say sưa với chai rượu ngô ngọt ngào, có khi mải vui say ngả nghiêng cả đất trời. Đặc biệt nhất khi lên phiên chợ vùng rẻo cao là hình ảnh những người phụ nữ Mông kiên nhẫn đứng che ô cho chồng mà mà thấy họ kiên nhẫn biết bao nhiêu. Khi tan chợ cũng là lúc có người quá chén được đặt nằm vắt ngang lưng ngựa, người vợ đi sau tay cầm đuôi ngựa vượt dốc. Mọi người lưu luyến chia tay, hẹn phiên chợ sau.
Nhưng có lẽ, độc đáo nhất vẫn của chợ phiên là khu chợ trâu bò, lợn giống. Mỗi khi đến chợ mua trâu, lợn, gà hoặc hạt giống đồng bào dân tộc Mông, Thái ở Tây Bắc, vẫn thường nói: “Chia cho nhau về làm giống”.Người vùng cao vốn chân thật, hào sảng, một lời nói ra như “dao chém đá”, ưng cái bụng thì bán, thậm chí cho không, không nói thách, không mặc cả, còn khi không ưng thì dù trả đắt mấy cũng không bán, tại vì không ưng cái bụng. Người bán được hàng cũng thấy nhẹ nhõm vì ngoài giá trị vật chất được đánh giá đúng mức còn đậm đà cái tình, cái nghĩa, san sẻ giúp nhau trong cuộc sống. Phiên chợ của người vùng cao là như thế,nó vui tươi như ngày hội giản dị và nồng hậu như cái tình của núi rừng.
Đi du lịch Điện Biên,về với phiên chợ Tả Sìn Thàng vẫn còn lưu giữ được nhiều nét độc đáo của chợ phiên vùng cao. Mỗi phiên chợ những cô gái, chàng trai các dân tộc váy áo rực rỡ,mặt hàng nông sản thực phẩm của địa phương như hoa quả, rau măng, mộc nhĩ, măng rừng, khoai, sắn, gạo, nấm hương,cá suối, lợn, gà…là những mặt hàng được bày bán nhiều nhất. Ngoài ra, còn có các mặt hàng thổ cẩm truyền thống, các loại chỉ màu, phẩm nhuộm và các sản phẩm được làm từ thứ vải dệt rất bền và đẹp. Đó còn là các dãy hàng bán xôi nhiều màu đặc trưng của vùng đất này. Rồi mùi thơm của chảo thắng cố lúc nào cũng sôi sùng sục cuốn bạn về một góc chợ. Người Mông Điện Biên cho rằng ăn thắng cố mà không uống rượu Mông Pê thì cũng như một cô gái xinh không có người ngắm.
Rượu Mông Pê của bà con dân tộc được chưng cất từ hạt ngô ủ men lá rừng nên rất thơm và ngon nổi tiếng.Ngoài rượu Mông Pê, thịt dê và chè Shan Tuyết cũng là hai đặc sản nổi tiếng ở Tả Sìn Thàng. Ở vùng đất này hiện có gần 4.000 cây chè Shan Tuyết cổ thụ. Khí hậu mát mẻ quanh năm, cây chè Shan Tuyết sống nhờ sương núi nên chè ở đây được nước và có vị ngọt hậu.Chợ phiên ngày xuân Tả Sìn Thàng hàng hoá tuy không nhiều nhưng rất đa dạng và phong phú. Ngoài những mặt hàng dưới xuôi lên, từ huyện vào thì phần lớn chủ yếu là các mặt hàng nông sản thực phẩm, hàng thổ cẩm truyền thống của địa phương. Hàng nông sản bày bán ở chợ đều là tươi non và hấp dẫn từ rau quả,hạt gạo, củ khoai, củ sắn cá suối, thịt lợn, chè búp sao tay, nấm hương, hạt dẻ, măng rừng, con gà, mật ong… đều do người dân trong vùng tự làm ra để dùng, sử dụng không hết đem ra chợ bán để mua cái khác cần thiết.
Hàng hoá của người dân được bày bán dọc theo các lối đi trong chợ, toàn những hàng tươi ngon từ những cây rau tươi tốt gieo trong rừng toàn núi đá, nấm hương ,chè cây cao xoa tay xoắn tít, măng khô, mộc nhĩ đều thu hái từ rừng, từng tảng to, dày rất ngon và chắc; mật ong vàng óng đặc sệt vắt từ núi về đựng trong chai dốc ngược không đổ… Lên đây nhiều người miền xuôi hồ hởi mua bao nhiêu thứ về làm quà. Bởi dưới ấy đâu có những thứ vừa nguyên chất, vừa đảm bảo thế này và đặc biệt thấm đậm hương núi vị rừng..
