Về Tây Bắc, ăn mèn mén người Mông
Người Mông hay còn gọi là người H’Mông ở vùng núi cao Tây Bắc chịu khó, cần cù và sống gắn bó với thiên nhiên. Cuộc sống thường ngày của họ rất bình dị, và đồ ăn cũng đơn giản, mộc mạc như con người và nếp sống nơi đây, nhưng vẫn toát lên những nét đặc sắc, thú vị. Họ không giỏi làm ruộng nương nhưng bù lại họ lại là tộc người rất giỏi chế biến các món ăn từ ngô. Trong đó có món mèn mén, món ăn độc đáo của người Mông. Một món ăn truyền thống là được làm từ bột ngô hấp, một loại nguyên liệu hết sức bình thường nhưng đem lại cảm nhận rất thú vị bằng chính hương vị thơm ngon đặc biệt. Khi vượt hàng trăm cây số từ Hà Nội lên đây, nhiều du khách chỉ muốn được ăn món ăn này.Nhiều người vì có ít thời gian đã sử dụng phương tiện hàng không với vé máy bay giá rẻ đi Điện Biên Phủ, rồi tung tăng lên rẻo cao thưởng thức mèn mén với rượu ngô bằng xe đưa đón sân bay Điện Biên hay phượt xe máy.
Không phải món cao lương mỹ vị hay một món ăn cao cấp nhưng mèn mén lại khiến nhiều người khó quên khi nếm thử một lần.Món ăn được làm từ những hạt ngô tẻ người dân trồng trên núi đá là thực phẩm hàng ngày của người Mông. Cứ sau mỗi mùa thu hoạch, ngô lại được đồng bào Mông phơi gọn gàng trên những hiên nhà hay gác bếp rất đẹp mắt. Những bông ngô to tròn,vàng rộm đẹp mắt tô điểm cho ngôi nhà đơn sơ giản dị. Ngô do người H’Mông trên trên các đồi cao, thơm và dẻo. Ngô chờ khi thật khô mới đem đi làm mèn mén. Tuy nhiên để làm được bát mèn mén ngon phải qua nhiều công đoạn và tốn nhiều thời gian.Trước kia, những ngày giáp hạt không đủ gạo ăn, người dân cứ đói nghèo triền miên, người H’Mông đã nghĩ ra cách làm món mèn mén để ăn dần. Khi đi rẫy, đi nương hay đi chợ, mèn mén luôn được mang theo bên mình vừa tiện lợi lại vừa nhanh. Dần dần, mèn mén thành món ăn chính của đồng bào, cũng như món ăn không thể thiếu được trong những ngày lễ tết.
Ngô sau khi phơi khô được đem tách hạt, nhặt bỏ hạt sâu, mốc, chỉ giữ lại những hạt tròn và mẩy nhất. Sau đó mang đi xay. Người Mông cho đến ngày nay vẫn sử dụng những cối xay đá truyền thống nên đây có thể coi là khâu vất vả nhất khi làm mèn mén để bột sao cho vừa nhỏ và bột thật mịn, đều. Sau đó, ngô được trộn với nước sao cho lượng nước vừa đủ để bột mịn, không quá khô, không quá nhão.Bột khô quá sẽ khó chín khi hấp, bột vón quá thì món ăn sẽ bị nát, không ngon. Rồi, đem bột ngô đó đồ lên cho được 2 lần.Nồi hấp được sử dụng là một chiếc chảo lớn chứa nước và ở giữa đặt một chõ cao. Bột ngô sau khi đảo với nước sẽ được đặt trong chiếc chõ này. Lần đầu, đồ cho bột ngô nở tơi ra, để nguội và đảo bột đã được đồ cho bông tơi. Sau đó đem đồ lần 2 với lửa vừa đều, cho đến khi dậy mùi thơm.Ta được món mèn mén. Thời gian đồ Mèn mén tùy vào loại ngô non hay già. Chính vì vậy, người làm món này phải có kinh nghiệm nấu nướng trong gia đình, để đảm bảo chuẩn và giữ nguyên hương vị.
Mèn mén thưởng thức ở bản Mông nó có mùi vị ngon nhất,mùi ngô thơm lừng, mèn mén dẻo, vị bùi, ngậy, ăn một lần mà nhớ mãi. Người H’Mông ăn mèn mén với các loại nước canh: nước xương, nước canh rau, hoặc nước thắng cố… hoặc với bột ớt nướng. Ăn chút mèn mén với nước canh, thấy bùi bùi,thơm thơm của ngô, càng nhai kĩ càng thấy ngon, ngọt, đậm đà vị núi rừng. Ớt khô đem nướng trong than hồng rồi giã nhỏ, trộn với chút muối, tạo thành một thứ gia vị say nồng khác với ớt cay người Kinh. Mèn mén ăn với ớt nướng, nhất là những ngày giá rét, thấy ấm nóng, đậm và thơm, xua đi cái rét rẻo cao.Món mèn mén trộn cơm được rất nhiều người Mông yêu thích vì vị ngọt, bùi, thơm của ngô và vị mềm dẻo của cơm.
Tại các phiên chợ, món này còn được hòa vào nước dùng để ăn cùng phở hay mỳ. Để tận hưởng hương vị truyền thống của mèn mén, thì vào thăm các bản của người H’Mông và tham dự các phiên chợ vùng cao, ngồi xen lẫn các chú, các cô, các anh chị người H’Mông, cùng hòa vào khung cảnh ấy ăn chút mèn mén với thắng cố và rượu ngô nó lâng lâng, say say men rượu,của say cái tình, cái cảnh người Tây Bắc nhất là khi đi du lịch Điện Biên.
Theo quan niệm của người H’Mông phụ nữ phải biết thêu thùa, biết chăm lo bố mẹ chồng ,phải thương chồng con,và biết làm mèn mén. Thế mới biết mèn mén quan trọng như thế nào trong ẩm thực của dân tộc H’Mông. Không chỉ là món ăn, không chỉ là ẩm thực, mà đó còn là nét văn hóa của đồng bào H’Mông. Ngoài mèn mén được làm từ ngô còn có bánh ngô, rượu ngô của người Mông được nhiều người ưa thích. Nhất là rượu ngô.
