Vang danh làng trống Đọi Tam

Năm dưới chân núi Đọi, một trong những ngọn núi có vị thế và cảnh đẹp ở Hà Nam là làng nghề làm trống truyền thống có từ hàng trăm năm nay. Làng trống Đọi Tam được nhiều người biết đến bởi đã làm ra chiếc trống sấm lớn nhất Việt Nam. Đây là một làng nghề cổ xưa với những nghệ nhân bậc thầy về làm trống, góp phần gìn giữ một nét đẹp đã gắn bó lâu đời trong văn hóa người Việt.

• hưởng ngoạn Bát Cảnh sơn Hà Nam
• Về đền bà Vũ nhớ người con gái Nam Xương
• Về Hà Nam thăm nàng á hậu lụa Nha Xá

Làng trống Đọi Tam nổi tiếng với nghề làm trống đã có từ rất lâu. Gia phả suốt mấy trăm năm qua của các dòng họ đều ghi rõ làng có nghề làm trống cha truyền con nối. Đời nào cũng có những thợ Cả nổi danh, mang trống Đọi Tam đi khắp các vùng miền.

Tổ nghề của làng trống Đọi Tam là hai anh em ông Nguyễn Đức Năng và Nguyễn Đức Bản. Truyền thuyết kể lại rằng: vào năm 986, được tin vua Lê Đại Hành sửa soạn về làng cày ruộng tịch điền khuyến nông, hai anh em họ đã tự tay làm một cái trống to để đón vua. Tiếng trống cất lên rền vang như tiếng sấm nên về sau hai ông được dân làng tôn là Trạng Sấm. Như vậy, tính từ đó đến nay thì nghề trống của làng đã hơn 1000 năm tuổi.

Nghề làm trống Ðọi Tam là nghề cha truyền con nối. Theo quy định, kỹ thuật làm trống chỉ được truyền cho con trai, không truyền cho con gái, con rể hay người ngoài do sợ thất truyền. Trước kia,con trai làng Ðọi Tam khoảng 12, 13 tuổi đã được dạy làm các loại nhỏ…Ðến 16, 17 tuổi đã có thể theo cha anh đi làm trống đại. Trống sấm chỉ dành cho cánh đàn ông khoẻ mạnh, có kinh nghiệm và kĩ thuật điêu luyện. Thợ làng Ðọi Tam làm đủ các loại trống: trống dùng trong đình chùa, trống chèo, trống trường trống trung thu…
Trước kia vào dịp Trung thu thợ làng làm tới hơn hai vạn chiếc đem bán ở khắp nơi. Thế nhưng mấy năm gần đây, họ không làm nhiều nữa vì rất ít người mua.

Theo kinh nghiệm du lịch Hà Nam, để làm một chiếc trống phải qua ba bước: làm da, làm tang và bưng trống. Da được chọn để làm trống là da trâu cái, đem bào hết lớp màng, ngâm nước khử mùi chống thối rồi phơi khô. Lớp da ngoài được dùng làm trống to, lớp da dưới dùng làm trống cho trẻ em. Gỗ làm tang trống chủ yếu là gỗ mít- loại gỗ dẻo, mềm không bị cong vênh, nứt vỡ, hơn nữa “Gỗ mít đánh ít kêu nhiều”. Gỗ được cắt thành nhiều khúc sau đó pha thành từng “dăm”. Tùy theo kích cỡ của trống mới định ra bao nhiêu “dăm”, cũng như độ cong và độ dẻo của dăm để khi ghép với thân trống vừa khít, không có kẽ hở. Ngoài ra, để cho trống thật kín người ta còn dùng sơn ta miết vào các khe, cứ một lớp sơn lại có một lớp vải màn. Cuối cùng là bưng trống. Da trâu được quây tròn căng hết cỡ trên mặt trống, rồi đóng cố định vào thân trống bằng đinh chết. Ðinh chốt được làm từ vầu hoặc tre già. Dù trống làm bằng gỗ xoang cầu kì hơn thì dùng gỗ gụ, gỗ dổi.

Làm trống phải tính chi ly
Chọn da, chọn gỗ phải đi hàng đầu
Mỗi người một việc chuyên sâu
Để trống làng Đọi dài lâu vững bền

Vẫn là những bước làm trống cơ bản nhưng trống Ðọi Tam nổi tiếng nhờ độ bền, đẹp, nhờ bí quyết riêng cũng như tinh thần trách nhiệm của người thợ. Ngay cả những lúc khó khăn thiếu thốn, Ðọi Tam vẫn duy trì được nghề nhờ truyền thống tương trợ nhau, giúp đỡ nhau giữa các gia đình làm trống trong làng. Ngày nay, các nghệ nhân ở Ðọi Tam vẫn ra sức bảo tồn nghề truyền thống của cha ông. Nhiều gia đình vẫn lấy nghề làm trống làm nghề chính và đã có cuộc sống khá giả, sung túc hơn trước.

Đọi Tam cũng đã được công nhận là “Làng nghề tiêu biểu Việt Nam”. Nghệ nhân làng trống Đọi Tam còn vinh dự làm ra chiếc trống sấm lớn nhất cả nước (với đường kính 2.35m, chiều cao 3m) và bộ trống hội phục vụ Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội.
Hiện nay, làng trống Đọi Tam có khoảng 350 hộ thì tất cả đều theo nghề làm trống, và đã có những cơ sở làm ăn quy mô, đời sống người dân sung túc. Bộ mặt làng cũng dần phát triển khang trang, nhưng vẫn còn đó cây đa, giếng nước, sân đình của một làng Việt cổ.

Bên cạnh việc làm nghề, làng trống Đọi Tam còn thành lập một đội trống Nữ, có một không hai ở Việt Nam. Gồm 48 nữ diễn trống, 12 nam phụ đánh đồ đồng (chiêng, lệnh, thanh la, nạo bạt…), vừa phục vụ các lễ hội địa phương vừa tham gia biểu diễn khắp cả nước.
Có dịp du lịch Hà Nam, bạn không nên bỏ qua một chuyến tham quan làng trống Đọi Tam, để có thể ít nhiều hiểu thêm về công việc làm trống của các nghệ nhân nơi đây, được tận mắt quan sát từng bước tạo nên một chiếc trống hòan chỉnh và có thể là mang về một chiếc trống nho nhỏ làm quà lưu niệm cho bản thân.

Tags: phuong tien giao thong, diem du lich ha nam, dac san ha nam, khach san ha nam