Lễ hội rước Mẫu – Không gian văn hóa độc đáo xứ Tuyên
Thờ Mẫu là hiện tượng phổ biến và có nguồn gốc từ lâu đời ở Việt Nam. Khởi nguồn từ sự biết ơn người đàn bà – Người mẹ trong nhận thức thuở hoang sơ của con người. Hiện nay nước ta có nhiều ngồi đền, phủ thờ mẫu. Du lịch Tuyên Quang, ngoài tham gia các lễ hội như Thành Tuyên, Lồng Tồng, lễ hội chùa Hang…thì lễ hội rước Mẫu cũng là một không gian văn hóa độc đáo của xứ Tuyên.
Thờ Mẫu là một nét sinh hoạt văn hoá tâm linh có từ lâu trong lịch sử và gắn bó mật thiết với người dân Tuyên Quang ở các di tích Đền Hạ, Đền Thượng, Đền Mẫu Ỷ La (thị xã Tuyên Quang).
Sách Đại Nam nhất thống chí, thần tích Đền Ỷ La và truyền thuyết dân gian đều kể lại: Xưa có hai nàng công chúa con vua Hùng là Phương Dung và Ngọc Lân, một hôm theo xa giá đến bên bờ sông Lô (thuộc thôn Hiệp Thuận) đỗ thuyền. Nửa đêm trời mưa to, gió lớn, hai nàng đều hóa, nhân dân trong vùng lấy làm linh dị bèn lập đền thờ… Đến triều vua Cảnh Hưng, ngày 29 tháng 6 năm Mậu Ngọ (1738) đền được xây dựng quy mô hơn. Tiếp đến, ngày 28 tháng 10 năm Đinh Hợi (1767), nhân dân lại xây thêm một ngôi đền nữa về bờ tả sông Lô, phía thượng nguồn, thuộc chân núi Dùm đặt tên là Đền Thượng.
Đền Hiệp Thuận ở hạ lưu được gọi là Đền Hạ, thờ công chúa Phương Dung (người chị), Đền Thượng thờ công chúa Ngọc Lân (người em). Theo quan điểm của một số nhà nghiên cứu về văn hóa , sở dĩ Đền Thượng thờ Ngọc Lân công chúa và Đền Hạ thờ Phương Dung công chúa được tôn là Mẫu Thoải vì có sắc phong của nhà nước phong kiến xưa. Người dân xứ Bắc theo đó mà thờ phụng.
Cho đến nay, lễ hội rước nước Đền Hạ, Đền Thượng, Đền Mẫu Ỷ La được khôi phục vào dịp đầu xuân hằng năm, từ ngày 11 đến 16/2 Âm lịch. Lễ rước Kiệu Mẫu bắt đầu từ Đền Mẫu Ỷ La ra Đền Hạ, tiếp đến lễ rước Kiệu Mẫu từ Đền Thượng qua sông về Đền Hạ để cùng hợp tế. Nghi thức uy nghi, có đầy đủ già trẻ gái trai và khách thập phương tham dự. Người rước Kiệu Mẫu phải là những nam thanh, nữ tú. Kèm theo lễ rước là múa lân, kết hợp dàn nhạc với lời ca.
Lễ hội Đền Hạ, Đền Thượng, Đền Mẫu Ỷ La tạo nên một không gian văn hóa độc đáo của xứ Tuyên. Riêng Đền Mẫu Ỷ La, ngoài việc thờ cúng Thánh Mẫu còn thờ cúng Thổ công, thờ Thành hoàng Làng, trong lễ hội có tổ chức tế các danh nhân và các nhân vật lịch sử ở địa phương, lễ cầu tự, cầu mưa… Đây là nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của nhân dân thị xã Tuyên Quang trong dịp đầu năm, cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt; người người được no ấm, khỏe mạnh.
Đến nay,lễ hội rước Mẫu Đền Hạ đã dần được đông đảo nhân dân, du khách trong và ngoài tỉnh biết đến và dần trở thành một sản phẩm du lịch mang nét văn hóa đặc sắc của thành phố Tuyên Quang. Chuỗi lễ hội này cũng đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản phi vật thể cấp Quốc gia.
Theo kinh nghiệm du lịch Tuyên Quang, trong khuôn khổ Lễ hội sẽ diễn ra nhiều hoạt động như: lễ rước, thả đèn hoa đăng trên sông Lô, lễ tế tại Đền Ỷ La, Đền Thượng và tổ chức rước Mẫu từ đền Ỷ La về Đền Hạ, rước Mẫu từ Đền Thượng về Đền Hạ. Phần hội với nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc như: Liên hoan Văn hóa tín ngưỡng thờ Mẫu năm, Hội thi ẩm thực, Triển lãm à người Thành Tuyên”, các hoạt động biểu diễn nghệ thuật và tổ chức thi đấu thể thao các trò chơi dân gian.
Lễ rước Mẫu không chỉ bảo tồn loại hình tín ngưỡng cổ của dân tộc mà còn là dịp để người dân xích lại gần nhau, đoàn kết, sống hòa hợp.
Tags: phuong tien giao thong, diem du lich tuyen quang, khach san tuyen quang,dac san tuyen quang
